Mucha, Jacek Skowroński [recenzja]

Do Muchy podchodziłem bardzo niepewnie i ostrożnie, a książka musiała przeleżeć niemal rok na półce, nim wreszcie po nią sięgnąłem. A sięgnąłem zupełnie przypadkowo, myślę, że padła ofiarą mojej ciekawości (chciałem zobaczyć ładną dedykację, którą wpisał sam autor), a trochę może z potrzeby przełamania niechęci do tego typu twórczości, ponieważ z zasady nie lubię literatury z gatunku kryminału, która stylizowana jest na powieść humorystyczną, albo powieść humorystyczną czy gawędziarską, kreowaną na kryminał. I bez względu na to co jest główną osią powieści – czy żarty przemieszane z wątkami kryminalnymi, czy kryminał przemieszany z dawką humoru, uważam takie połączenie za niejadalne. Kryminał, horror czy inny dreszczowiec winien w pełni realizować swoją poetykę, jaka jest mu przypisana i na zawsze dana – jestem wiernym wyznawcą tej zasady i nie lubię, jeśli dana powieść łamie konwencje, łamie schematy (mam na myśli nastrój, sposób budowania napięcia etc.), czy też łamie pewien tor, którym powinna podążać współczesna powieść grozy. Taki pogląd utrudnia właściwy i obiektywny odbiór, a potem ocenę książki, która jest właśnie taką hybrydą.
Z powieścią Jacka Skowrońskiego jest trochę inaczej, ponieważ mam do niej mały sentyment i nie będę tego w żaden sposób ukrywać, wręcz przeciwnie. Każda książka z dedykacją czy autografem staje się czymś mocno osobistym i zawsze powoduje, że darzymy ją szczególnym szacunkiem. Miałem przyjemność uścisnąć dłoń autorowi podczas Warszawskich Targów Książki w zeszłym roku. Był to więc - jak teraz po roku oceniam - element zdecydowanie zbliżający do książki, do opowieści. Tak to już jest, i nic raczej tego nie zmieni. 

Akcja powieści zaczyna się niewinnie. Przychodzi oto, jak podaje wydawca – zblazowany agent ubezpieczeniowy do pewnej nowoczesnej posiadłości w celu sprzedaży polisy. W drzwiach wita go roznegliżowana kobieta (Jola), która niczym nieskrępowana, zaprasza go niechętnie do środka. Nim jednak to się stanie, bohater będzie musiał stoczyć bój (raczej psychiczny) i pokonać barierę w postaci groźnego psa, który najchętniej rzuciłby się mu do gardła. W planach ma jednak zawszeć arcykorzystną umowę, działa więc przeciwko własnemu oporowi i udaje się do środka. Tam zaś, stała się rzecz zupełnie nieprzewidziana.

Jak pisze wydawca:

Podekscytowany mężczyzna, który nie za bardzo już pamięta, po co przyszedł, rozkoszuje się wizją upojnych chwil z Jolą, kiedy nagle przez okno dostrzega pana domu, jak wspólnie z pomocnikami właśnie wyprawia na tamten świat pewnego gościa. Apoloniusz daje drapaka przez okno. I tak rozpoczyna się jego bohaterska walka z Muchą, czyli znanym gangsterem Konradem Z., który ani myśli rezygnować z pogoni za nieszczęsnym świadkiem.

Ucieczka przed Muchą, bezwzględnym, drapieżnym, nieprzyjemnym i brutalnym człowiekiem, jak się okaże, stanie się główną osią kryminału, wokół której w sposób zabawny namalowane zostały rozmaite wydarzenia (mniejsze i większe), śmieszne sytuacje, przejaskrawieni bohaterowie, liczne skojarzenia do bieżących wydarzeń społeczno-politycznych, a więc odwołań do świata realnego etc., (acz jest to zrobione bardzo sprawnie i nic nie kłuje w oczy).

Rzecz przyjemna do czytania. Książka, znów wg wydawcy, pełna jest niemożliwych sytuacji, prześmiesznych gagów, pościgów, wpadek i zasadzek, zawrotnego tempa i barwnej akcji.

I tak w istocie jest. Dostajemy do ręki zręcznie napisaną powieść pełną nieprzewidywalnych (nie tylko zabawnych, ale i czasami drastycznych i dramatycznych) wydarzeń, zręcznych manewrów stylistycznych, niebanalnych porównań, śmiesznych tekstów. 

Mnie jako czytelnika mocno konserwatywnego, który wielbi stałe schematy, początkowo humorystyczna fabuła naszpikowana ciągłymi porównaniami, zabawnymi zwrotami zwyczajnie przeszkadzała i miałem ochotę odłożyć książkę na półkę na kolejny rok. Czymś, tak teraz po kilku tygodniach myślę, co zatrzymało mnie na dłużej jest zwyczajnie dobrze rozpisana fabuła, która po prostu wciąga, choć i tak - w pewnym sensie - jest przewidywalna. 

Dużym minusem książki jest sięganie po liczne stereotypy, wytarte rozwiązania, przewidywalni bohaterowie, którzy nie wychodzą o krok z przypisanych im ról społecznych. Przykładów jest kilka, ale podam ten, który najbardziej mnie raził. Informatyk. Jak możemy sobie wyobrazić informatyka, który oczywiście jest hakerem? Chyba obrazów w literaturze i filmie mieliśmy już sporo, ale każdy niemal zasadza się na tym samym. Jest to osoba, która karmi się wyłącznie piwem, chipsami itp, niewychodząca z domu, nosząca długie włosy. Jest on, oczywiście, w stanie włamać się do każdego systemu, co ratuje naszego bohatera z każdej opresji. Proste, uważam wręcz za zbyt proste. 

Czy też każdy napotkany pijak pod sklepem, który za przysłowiową puszkę piwa da się przekupić i służyć wiernie głównemu bohaterowi aż do końca...

Rzecz mocno naciąga, ale co tam, mamy się przecież dobrze bawić.

A z Muchą w ręce, bawić się będziemy na pewno.